Tá an tuarascáil Daonáireamh 2022 Próifíl 8 - An Ghaeilge agus Oideachas eisithe ag an bPríomh-Oifig Staidrimh (CSO) inniu (19 Nollaig 2023). Tarraingítear aird sa phreasráiteas seo ar roinnt de na príomhthorthaí don Mhí. Tá liosta iomlán de phreasráitis na gcontaetha ar fáil.
| Kathleen Goulding | (+353) 1 895 1413 |
|---|---|
| Tony Downes | (+353) 1 895 1319 |
| R-phost | censuspublicity@cso.ie |
| R-phost | pressoffice@cso.ie |
-- CRÍOCH --
Ráiteas an Staitisteora
Ag trácht di ar na torthaí, dúirt Deirdre Lynch, Staitisteoir i Rannóg an Daonáirimh: “Caitear súil go mion i bPróifíl 8 ar dhá ghné éagsúla de thorthaí Dhaonáireamh 2022, Gaeilge agus oideachas an daonra. Áirítear sa tuarascáil sonraí faoin méid daoine a labhraíonn Gaeilge, cé chomh minic is a labhraímid í, agus cén leibhéal a labhraítear í. Maidir le hábhar an Oideachais, cuirtear léargas ar fáil faoi na leibhéil cáilíochtaí a baineadh amach sa daonra, an aois ar éiríodh as oideachas lánaimseartha, luathfhágálaithe scoile de réir aoise agus inscne, chomh maith leis an nasc atá idir an leibhéal oideachais agus fostaíochta agus stádas eacnamaíochta.”
Roinnt buaicphointí faoi Chontae na Mí
Cainteoirí Gaeilge i gceantair Ghaeltachta
Tháinig méadú ó dhíreach os cionn 1,850 duine go dtí 2,093 duine ar dhaonra Ghaeltacht na Mí. Áirítear orthu sin 1,989 duine a bhí 3 bliana d’aois agus níos sine agus astu sin bhí 1,179 acu in ann Gaeilge a labhairt. Ba mhéadú 117 duine é sin ar an líon daoine a bhí in ann Gaeilge a labhairt (11%), an dara ráta méadaithe ab airde i measc cainteoirí Gaeilge i gceantair Ghaeltachta.
Tháinig laghdú ó 92 duine go dtí 71 duine ar an líon daoine a bhí ag labhairt Gaeilge go laethúil laistigh agus lasmuigh den chóras oideachais. Bhí 205 duine a labhair Gaeilge go laethúil taobh amuigh den chóras oideachais amháin, sin méadú ó 191 duine in 2016. Tháinig méadú de bheagán ó 111 duine go dtí 123 duine ar an líon daoine a labhair Gaeilge go seachtainiúil (taobh amuigh den chóras oideachais amháin).
Cuireadh leis an gceist faoin nGaeilge i nDaonáireamh 2022 lena fháil amach ó dhaoine a labhair Gaeilge cé chomh maith is a bhí siad in ann í a labhairt. Bhí 425 duine a bhí in ann Gaeilge a labhairt go han-mhaith, 344 duine a bhí in ann í a labhairt go maith agus 394 duine nach raibh go maith á labhairt.
Cainteoirí Gaeilge ar an Iomlán
Tháinig méadú de bheagnach 9,100 duine go dtí 80,822 duine ar an líon daoine (3 bliana d’aois agus níos sine) a bhí in ann Gaeilge a labhairt sa Mhí i nDaonáireamh 2022. B’ionann sin agus 39.8% de dhaonra an chontae a bhí trí bliana d’aois agus níos sine, i gcomparáid le 39.4% i nDaonáireamh 2016. Go náisiúnta, bhí beagnach 1.9 milliún duine a bhí in ann Gaeilge a labhairt, nó 40% de na daoine ar fad a bhí trí bliana d’aois agus níos sine. Sin méadú níos mó ná 112,500 duine ó 2016 i leith (+6%).
Bhí níos mó cainteoirí Gaeilge mná ná cainteoirí Gaeilge fir sa chontae. Bhí 44% de mhná in ann Gaeilge a labhairt i gcomparáid le 36% d’fhir. Go náisiúnta, ba mhná ba mhó is dóichí freisin a bhí in ann Gaeilge a labhairt seachas fir agus b’ionann iad agus 55% de na cainteoirí Gaeilge ar fad.
Na hÁiteanna ar Labhair Daoine Gaeilge
Tháinig méadú de bheagán ó 26,819 duine i nDaonáireamh 2016 go 27,566 duine i nDaonáireamh 2022 ar an líon daoine a labhraíonn Gaeilge go laethúil (laistigh den chóras oideachais amháin). Bhí 1,696 duine a labhraíonn Gaeilge go laethúil taobh amuigh den chóras oideachais amháin, i gcomparáid le 1,514 duine in 2016. Maidir leis na 4,435 duine a labhraíonn Gaeilge go seachtainiúil taobh amuigh den chóras oideachais amháin, méadú de bheagán a bhí ansin ar an 4,018 duine a rinne amhlaidh in 2016.
Líofacht i Labhairt na Gaeilge
Sa Mhí, bhí 8,002 duine a bhí in ann Gaeilge a labhairt go han-mhaith (10%), 26,279 duine a bhí in ann í a labhairt go maith (33%) agus 44,483 duine nach raibh go maith á labhairt (55%). In Éirinn ar an iomlán, bhí 10% de na cainteoirí Gaeilge in ann Gaeilge a labhairt go han-mhaith, labhair 32% acu go maith í agus bhí 55% nach raibh in ann í a labhairt go maith.
An Leibhéal Oideachais
Tháinig méadú ó bheagnach 47,200 duine in 2016 go dtí beagnach 62,600 duine in 2022 ar an líon daoine a raibh cáilíocht tríú leibhéal acu sa chontae. B’ionann sin agus 45% den daonra a bhí 15 bliana d’aois agus níos sine i nDaonáireamh 2022, b’ardú é sin ó 39% in 2016. Bhí céatadán na ndaoine sa Mhí a raibh cáilíocht tríú leibhéal acu mar a chéile leis an ráta náisiúnta ag 45%. Bhí 1,003 duine sa chontae a raibh PhD bainte amach acu agus b’ionann sin agus 3% de na daoine ar fad sa tír a raibh PhD acu.
Bhí oideachas lánaimseartha ar leibhéal meánscoile uachtaraí críochnaithe ag beagán os cionn 38,700 duine, nó ag 28% de na daoine ar fad a bhí 15 bliana d’aois agus níos sine. Ba mhéadú é sin ó bheagnach 36,100 duine in 2016. Go náisiúnta, bhí oideachas ar leibhéal meánscoile uachtaraí críochnaithe ag beagnach 867,400 duine (26%).
Bhí oideachas ar leibhéal meánscoile íochtaraí críochnaithe ag beagnach 18,800 duine sa chontae i nDaonáireamh 2022 (14% de na daoine ar fad a bhí 15 bliana d’aois agus níos sine), i gcomparáid le beagnach 18,300 duine i nDaonáireamh 2016 a chuir in iúl go ndearna siad amhlaidh. Go náisiúnta, bhí oideachas ar leibhéal meánscoile íochtaraí críochnaithe ag níos mó ná 446,000 duine (13%).
Bhí díreach os cionn 12,300 duine a bhí 15 bliana d’aois agus níos sine a raibh oideachas ar leibhéal bunscoile críochnaithe acu nó nach raibh aon oideachas foirmiúil bainte amach acu (9%). Ba laghdú é sin ó bheagnach 13,300 duine in 2016. Go náisiúnta, bhí beagnach 332,500 duine a raibh oideachas ar leibhéal bunscoile críochnaithe acu/nach raibh aon oideachas foirmiúil bainte amach acu (10%).
Aois nuair a Críochnaíodh Oideachas
Tháinig ardú ar an meánaois inar chríochnaigh daoine oideachas lánaimseartha i ngach contae idir Daonáireamh 2016 agus Daonáireamh 2022. D'ardaigh an mheánaois sa Mhí ó 19.6 bliain d’aois go 20.4 bliain d’aois. D’ardaigh an mheánaois go náisiúnta ó 19.9 bliain d’aois go 20.8 bliain d’aois.